مراحل اجرای خطوط آبرسانی آب شرب

اجرای خطوط لوله آب اعم از فولادی، چدنی، آزبست و غیره شامل مراحلی است که دقت در انجام صحیح هر کدام از این مراحل علاوه بر اجرای سریع پروژه و صرفه جوئی در زمان و هزینه اجرائی باعث طول عمر مفید بیشتر خطوط لوله و نگهداری آسانتر خطوط می‌گردد. در اینجا به تفصیل در باره هرکدام از این مراحل توضیح می‌دهیم.

 

 

1- نقشه برداری مسیر

   قبل از اجرای پروژه خط لوله، مسیری که باید لوله گذاری در آن انجام شود یعنی از مبدا تا مقصد خط لوله مورد بازدید قرار گرفته و به وسیله کارشناسان با توجه به عوارض و جنس زمین در طول مسیر بهترین مسیر اجرا مشخص شده و نقشه برداری می‌شود. این نقشه‌برداری از مسیر عوارض زمین  و ارتفاع قسمتهای مختلف مسیر را مشخص کرده و علاوه بر تعیین عمق مناسب برای قسمتهای مختلف خط لوله محل حوضچه‌های تخلیه آب و تخلیه هوا را نیز مشخص می‌کند. حوضچه‌های تخلیه آب در عمیقترین قسمتها و حوضچه های تخلیه هوا در بلندیها در نظر گرفته می‌شود. همچنین با توجه به اختلاف ارتفاع مبدا تا مقصد مسیر و اختلاف فشار آب در طول مسیر که نسبت مستقیم با این اختلاف ارتفاع دارد نوع و فشار کاری لوله را مشخص می‌کنند. با این نقشه برداری همچنین محل حوضچه‌های فشار شکن و یا ایستگاههای پمپاژ و نوع آنها  وهمچنین محل مخازن مشخص می‌شود.

 

 

2- میخ کوبی و کد دادن مسیر

   در حین و پس از عملیات نقشه برداری در فواصل مشخص و با توجه به عوارض زمین در مسیر عملیات میخ کوبی صورت می‌گیرد هرکدام از میخهای کوبیده شده دارای شماره مشخصی بوده و علاوه بر نشان دادن مسیر خط لوله عمق آن قسمت را نیز مشخص می‌کند

 

 

3- ایجاد جاده دسترسی و آماده کردن مسیر خط لوله

    پس از طی مراحل بالا در امتداد مسیر در نظر گرفته شده برای خط لوله جاده‌ای مناسب احداث می‌گردد این جاده دسترسی علاوه بر تسحیل در اجرای خط لوله، پس از اتمام اجرا برای تعمیر و نگهداری خط لوله مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حین و پس از اجرای این جاده دسترسی قسمتهائی از مسیر که لزوم خاکبرداری یا خاکریزی قبل از حفاری در آنها قید شده‌است طبق نقشه‌ها و دستورالعملهای اجرائی آماده و اجرا می‌گردد. با توجه به دستگاه درنظر گرفته شده برای حفاری و عوارض مسیر خط لوله ممکن است لازم باشد علاوه بر ایجاد جاده دسترسی قسمتی از مسیر یا تمام آن به وسیله گریدر، لودر و یا وسایل دیگر راهساری تسحیح گردد. به این معنی که ممکن است در قسمتهائی از مسیر با توجه به نقشه طراحی شده عمق کانال به قدری عمیق باشد که امکان خاکبرداری در یک مرحله به وسیله بیل مکانیکی نباشد در چنین مواقعی معمولاً چنین قسمتهائی به وسیله لودر و یا گریدر خاکبرداری شده و سطح مورد دلخواه را به دست می‌آورند. در قسمتهائی نیز ممکن است لازم باشد خاکریزی صورت گرفته و سپس بر روی آن قسمتها اقدام به حفر ترانشه و یا اجرای عملیات دیگر را کرد.

 

 

4- حفاری ترانشه

   با توجه به عمق ترانشه، شرایط محل حفاری و همچنین کیفیت زمین در مسیر خط لوله وسیله مناسب برای حفاری تعیین می‌گردد.  برای حفاری زمینهای خاکی و شنی سست از بیل مکانیکی چرخدار، برای حفاری زمینهای شنی و خاکی رگه‌دار و سفت از بیل مکانیکی زنجیری و برای حفاری زمینهای سنگی از بیل مکانیکی مجهز به پیکور و یا چکش کمپروسور استفاده می‌گردد. در داخل شهرها و مسیرها آسفالته با توجه به شیب‌بندی نسبتاً ثابت آسفالت، حفاری معمولاً با عمق ثابتی انجام می‌گیرد فقط در قسمتهائی که جهت شیب تغییر پیدا می‌کند حوضچه‌های تخلیه هوا و یا تخلیه آب در نظر گرفته می‌شود ولی در مسیرهای خاکی و زمینهای خارج شهرها عمق ترانشه با توجه به عوارض زمین متفاوت بوده و بایستی با توجه به کدهای داده شده و عمقهای مشخص شده در هر کد حفاری انجام گیرد. عمق ترانشه در بین دو کد داده شده نیز باتوجه به عمق دو طرف و متناسب با طول بین دو نقطه مشخص و حفاری می‌گردد. در هنگام حفاری یک نفر در کنار کانال عمق کانال را چک کرده و یک نفر نیز در حین حفاری لب کانال را تمیز کرده و خاکهای اضافی را به داخل کانال برمی‌گرداند که بیل مکانیکی در حین حفاری آنها را خارج می‌کند این کار باعث صرفه‌جوئی در هزینه برای تمیز کردن کنار کانال پس از حفاری می‌گردد. در حین حفاری بهتر است خاکهای نرمتر که ممکن است در قسمتهای بالا یا عمیق کانال باشند نزدیکتر به کانال و خاکهای درشت‌تر در پشت آنها ریخته شود این کار موجب می‌شود در هنگام ریختن خاک‌سرندی برای زیر و روی لوله خاک نرم در دسترس باشد و در هزینه کارگری صرفه‌جوئی شود.

 

 

5- رگلاژ

    رگلاژ یکی مهمترین عملیات مرتبت با لوله‌گذاری می‌باشد که در اجرای صحیح خطوط لوله اهمیت زیادی دارد رگلاژ صحیح علاوه بر اجرای صحیح شیب خط و عدم هواگیری لوله‌ها در حین تست و بهره‌برداری، باعث اجرای صحیح و آسانتر نصب لوله‌می‌گردد. مخصوصاً در مورد انواع لوله‌های آزبست عدم اجرای صحیح رگلاژ باعث افت لوله‌ها و مانشونها و عدم آب‌بندی اتصالات مانشون و همچنین کمر‌شکن شدن لوله‌ها پس از بارگیری روی آنها می‌گردد. برای رگلاژ کف ترانشه ابتدا با توجه به میخها و کدهای داده شده روی زمین، میخهائی در عمق مشخص شده کوبیده می‌شود آنگاه ریسمان کار را با کشش مناسب به صورتی که ریسمان افت نداشته باشد به این میخها می‌بندیم. سپس زیر ریسمان را تا عمق 10 تا 20 سانتیمتر صاف و رگلاژ کرده و آنگاه عمق باقیمانده را تا زیر ریسمان و مماس با آن از خاک سرند شده و نرم پر می‌کنیم در صورتی که فاصله بین نقاط انقدر زیاد باشد که امکان بستن ریسمان کار بدون آنکه در وسط آن افت به وجود بیاید وجود نداشته باشد بایستی در بین کدهای داده شده نقاطی را به وسیله دوربین مشخص کرده و میخکوبی کنیم در لوله های سایز بالا بخصوص در لوله های آزبست پس از پخش خاک سرندی کف کانال به وسیله کمپکت یا غلطک تا تراکم مشخصی کوبیده می‌شود این کار برای تثبیت لوله‌ها پس از نصب و بارگیری روی آنها و جلوگیری از نشست لوله ها و مانشها می‌باشد.

 

 

6- ریسه کردن لوله

برای ریسه کردن انواع لوله‌ها معمولا از جرثقیلهای ماشینی مجهز به چنگهای مناسب استفاده می‌گردد. ریسه کردن لوله ممکن است در داخل کانال و یا در خارج آن و در رو یا کنارآن انجام گیرد انواع لوله های پلی‌اتیلن، فولادی و گالوانیزه جوشی را در خارج از کانال ریسه می کنند. لوله های پلی‌اتیلن رابطی را که معمولا به صورت حلقه‌هائی در طولهای بالای 100 متر وجود دارند در کنار کانال تخلیه کرده و به وسیله نیروی کارگری و یا با استفاده از تراکتور و یا اتومبیلهای پرقدرت از هم باز کرده و در کنار کانال و معمولا در قسمتی که خاک حاصل از حفاری ریخته‌نشده در امتداد هم قرار می‌دهیم و سپس عمل اتصال رابطهای بین آن را انجام می‌دهیم. البته برای احتراز از خارج شدن اتصال رابطها از یکدیگر در حین پائین دادن لوله‌ها به داخل کانال بهتر است لوله‌های رابطی پلی‌اتیلن پس از پهن شدن، به داخل کانال حمل شده و عمل اتصال رابطها در داخل کانال انجام شود. لوله های جوشی پلی‌اتیلن نیز پس از ریسه شدن در کنار کانال به یکدیگر جوش خورده و سپس به داخل کانال منتقل می‌شوند. لوله‌های فولادی و گالوانیزه جوشی را ممکن است در کنار و یا روی کانال ریسه کرد. برای ریسه کردن در روی کانال از چوبها و لوله‌های کوتاهی که در روی کانال قرار گرفته استفاده کرده و لوله‌ها را در روی آنها قرار می‌دهیم. پس از عملیات جوشکاری به وسیله یک یا چند جرثقیل ماشینی لوله‌ها را بلند کرده چوبها و یا لوله‌های کوتاه را از زیر آنها برداشته و لوله‌ها را به داخل کانال منتقل می‌کنیم. در صورتی که لوله‌ها در کنار کانال ریسه شوند نیز پس از عملیات جوشکاری آنها را به وسیله یک یا چند جرثقیل ماشینی به داخل کانال منتقل می‌کنیم. البته گاهی برای جوشکاری لوله‌های فولادی سایز بالا دو یا چند عدد از آنها را در خارج از کانال به یکدیگر جوش داده و سپس آنها را در داخل کانال با جوشکاری به یکدیگر متصل می‌کنیم این کار در مقاطعی از کانال که دارای زاویه و یا قوس می‌باشد نیز انجام می‌گیرد. به طور کلی تا حد امکان عملیات جوشکاری فولادی و یا پلی‌اتیلن در خارج کانال انجام می‌گیرد و علت آن نیز باز بودن محیط در خارج از کانال و امکان مانور بیشتر برای سیم جوش و جوشکار برای لوله‌های فولادی و دستگاه جوش برای لوله‌های پلی‌اتیلن می‌باشد. ریسه کردن لوله‌های چدن آزبست و یا فایبرگلاس سایز بالا که لازم است برای نصب آنها از جرثقیل ماشینی استفاده گردد نیز ممکن است در خارج و در کنار کانال ریسه شوند ریسه کردن لوله‌ها در داخل کانال به توجه به شکل و نوع اتصال ‌آنها متفاوت است لوله‌های مانشونی در هنگام ریسه شدن بایستی به یکدیگر بچسبند فقط در هنگام ریسه کردن بایستی فاصله‌ای بین آنها متناسب با واشر و یا واشرهای ترمز در نظر گرفته‌شود.  لوله‌های دارای نری و مادگی با توجه به طولی از نری که داخل مادگی می‌شود ریسه می‌شوند به این معنی که اگر طولی از سر نری که داخل مادگی لوله بعدی می‌شود 10 سانتیمتر است هر کدام از لوله ها بایستی 10 سانتیمتر روی لوله قبل قرار گیرند که البته راحت تر این است که مثلا 4 لوله را به یکدیگر چسبانده و لوله پنجم را 50 سانتیمتر روی لوله چهارم قرار دهیم. در هنگام ریسه کردن تمامی انواع لوله بایستی بین دولوله اول فاصله‌ای مناسب در نظر گرفته‌شود که امکان تمیز کردن لوله و استعمال مواد لغزنده و یا نصب مانشون در مورد لوله‌های مانشن دار وجود داشته‌باشد در هنگام ریسه کردن لوله‌های آزبست مانشونهای آن نیز در بین هر کدام از دو لوله در داخل کانال قرار داده می‌شود. در هنگام ریسه کردن لوله‌ها بخصوص لوله‌های آزبست و یا فایبرگلاس بایستی دقت کافی صورت گرفته و از ضربه خورن لوله‌ها جلوگیری شود ضربه خورن لوله و مانشون‌ها ممکن است باعث ایجاد ترکهای موئی و ترکیدن هر کدام از آنها در زیر فشار تست و یا در حین بهره برداری گردد. برای جلوگیری از ضربه خوردن مانشونها در حین حمل بهتر است قطعه‌ای چوب و یا لوله که دور ‌آن با لاستیک یا برزنت پوشیده شده است استفاده کرد به این ترتیب که چوب یا لوله را از بین مانشونهائی که در کنار هم چیده شده‌اند عبور داده و با استفاده از دو سر چوب یا لوله مانشونها را بارگیری کرده و در محل مناسب به همین روش پیاده ‌کنیم برای بارگیری لوله‌ها مخصوصا لوله‌های آزبست، فایبر‌گلاس و پلی‌اتیلن بایستی از تسمه‌های برزنتی ویا چنگهائی که سر آنها با لاستیک پوشیده شده است استفاده کرد.

 

 

7- نصب لوله‌ها و اتصالت 

در مورد نصب انواع لوله‌ها در مبحث مربوط به انواع لوله به صورت اجمال توضیح داده شد. نصب انواع لوله با توجه به جنس و نوع اتصال آنها متفاوت می‌باشد.

  

8- ریختن خاک سرندی روی لوله‌ها

پس از عملیات نصب لوله‌ها و قبل از تست هیدرولیک بایستی کمر لوله‌ها با خاک نرم مناسب مهار گردد تا از حرکت لوله‌ها و بندهای آنها به طرفین یا بالا در حین تست جلوگیری شود این خاک نرم پس از تست بر روی لوله‌ها پهن شده و خاک نرم روی لوله‌ها را تشکیل می‌دهند.در بیشتر لوله‌ها خاک نرم فقط بر روی کمر لوله به صورت دپو ریخته می‌شود ولی برای لوله‌های پلی‌اتیلن، آزبست و فایبرگلاس در مسیرهای مسکونی و پررفت‌وآمد بهتر است خاک نرم کاملاً روی لوله را بپوشاند تا به عنوان محافظ لوله قبل از تست عمل کرده و از شکستن یا ترک خوردن لوله‌ها به علت افتادن سنگ و یا اشیاء دیگر بر روی لوله جلوگیری کند ولی در هر صورت تا حد امکان بایستی روی مانشنها و محل اتصالات خالی باشد تا در حین تست قابل بازدید بوده و از آب‌بند بودن آنها اطمینان حاصل شود. البته همانگونه که ذکر شد رو و اطراف لوله‌های فایبرگلاس و پلی‌اتیلن سایز بالا را با شنهای دانه بندی شده می‌پوشانند.

 

9- نصب و مهار ته خطوط و اتصالات

عملیات دیگری که پس از نصب لوله‌ها و قبل از انجام تست هیدرولیک بایستی انجام شود نصب ته خطوط و مهار آنها و اتصالات اعم از زانوئیها و سه‌راهیها می‌باشد. معمولاً خطوط لوله را به قطعاتی در طولهای مشخص که شرایط و سایز قطر لوله آنرا مشخص می‌کنند تقسیم کرده و هر قطعه را به طور جدا تست می‌کنند. برای تست لوله دو طرف باز خط به وسیله ته خط کور شده و پر آب می‌شود و پس از آن عملیات تست هیدرولیک بر روی آن انجام می‌گیرد. قطعاتی که برای کور کردن ته خطوط استفاده می‌شوند ته خط نامیده می‌شوند. ته‌خطها معمولاً شامل یک عدد سه‌راهی می‌باشند که از یک طرف به وسیله کاسکت‌فلنچ کور شده و از طرف دیگر به وسیله ساکت، اسپیکات و یا هر اتصالی متناسب با نوع و سایز لوله به آخرین لوله از دو‌طرف خط متصل می‌شود. ناف سه‌راهی مورد استفاده در ته‌خط بهتر است بین 100 تا 200 میلیمتر باشد بر روی ناف این سه راهی که به‌طرف بالاست یک عدد کاسکت‌فلنچ فولادی که بر روی آن دو وصل( بوشن) جوش خورده بسته می‌شود این وصلها از جنس فولادی رزوه‌ای بوده و یکی از آنها 2 تا 3 اینچ و دیگری 2تا 5/2 سانتی‌متر قطر دارد. از وصل بزرگتر برای آبگیری و تخلیه آب و از وصل کوچکتر برای تخلیه‌ هوا در حین آبگیری و همچنین بستن علمی تست استفاده می‌شود. بر روی هرکدام از وصلها شیرفلکه مناسب نصب می‌گردد. به‌جای سه‌راهی برای ته‌خط می‌توان از لوله‌ای فولادی متناسب با سایز لوله که یکطرف آن با ورق کور شده و طرف دیگر آن نیز فلنچ جوشی مناسب جوش خورده می‌توان استفاده کرد. در این حالت بر روی لوله دو عدد وصل مورد نظر جوش می‌خورند. صفحه فلزی که به یکطرف لوله جوش خورده و آنرا کور می‌کند بایستی دارای قطری مناسب بوده و تا حد امکان چهارگوش باشد و بهتر است برای مهار بهتر ته‌خط  اضلاع آن از قطر لوله حداقل 20 سانتی‌متر بیشتر باشد. برای ته‌خط لوله‌های بالاتر از400 می‌توان به جای استفاده از سه‌راهی از یک عدد فلنچ کور فولادی برابر با سایز لوله که به یک عدد ساکت فلنچ، اسپیکات فلنچ و یا هر نوع اتصال مناسب بسته می‌شود استفاده کرد در این حالت قسمتی از کاسکت فلنچ چسبیده به محل قرار گرفتن واشر لاستیکی در دو نقطه و به فاصله 10 تا 15 سانتیمتر سوراخ شده و دو عدد وصل مناسب جوش می‌خورد در هنگام نصب این نوع ته‌خط بایستی وصلها در قسمت بالا قرار بگیرند تا در هنگام آبگیری خط تمامی هوای لوله تخلیه شده و از طرفی مهار ته خط به سادگی امکانپذیر باشد ولی برای مهار بهتر ته‌خط استفاده از سه‌راهی مناسبتر است. در هنگام آبگیری قطعه مورد تست و پس از آن در هنگام تست فشاری بر ته خطوط و زانوئیها و سه راهیهای طول مسیر وارد می‌شود که در صورتی که مهار نشود باعث بیرون زدن ته خطوط و اتصالات طول مسیر می‌گردد. این فشار بسته به سایز لوله و فشاری که برای تست در نظر گرفته‌شده متفاوت است و هرچه قطر ته‌خط و همچنین فشار وارده برای تست بیشتر باشد بیشتر می‌شود. برای به‌دست آوردن این فشار بایستی مربع قطر لوله برحسب سانتیمتر را در عدد پی یعنی 14/3 ضرب کرده و بر عد 4 تقسیم نمود حاصل ضرب عدد به دست آمده بر فشار تست بر حسب اتمسفر(بار) فشار وارد بر ته‌خط بر حسب کیلوگرم را نشان می‌دهد. دانستن فشار وارد بر ته‌خط این امکان را به ما می‌دهد که با آگاهی کامل نسبت به انتخاب روش مهار ته خطوط و اتصالات موجود در مسیر اقدام کنیم. فشار وارد بر اتصالات طول مسیر نیز با توجه به زاویه آنها در مورد زانوئیها و همچنین قطر انشعاب نافی در مورد سه‌راهیها و محاسبه بر مبنای برایند نیرو قابل محاسبه است. بعد از فشار وارد به ته خط و قطر لوله فاکتور مهم دیگری که در هنگام مهار ته‌خط بایستی مورد توجه قرار گیرد جنس زمین در نقطه‌ای است که تکیه‌گاه پشت خط در آن قرار می‌گیرد هر چه جنس زمین در محل تکیه‌گاه محکمتر باشد ته خط مطمئن‌تر بوده و سطح کمتری برای تکیه‌گاه مورد نیاز است و هر چه جنس زمین در محفل تکیه‌گاه سست‌تر باشد بایستی سطح بیشتری را برای تکیه‌گاه در نظر گرفت.‌ ساده‌ترین راه مهار ته خطوط استفاده از دیواره انتهائی کانال است این روش در مواقعی قابل استفاده است که دو طرف  مورد تست حفاری نشده باشد برای اجرای این روش مهار، بین قطعات مورد تست را در طول چند متر حفاری نکرده و ابتده و انتهای خطوط را به این دیواره‌ها مهار می‌کنند. سعی می‌شود محل شروع و پایان لوله‌گذاری طوری باشد که حد‌اقل فاصله بین ته‌خط و دیواره انتهای کانال وجود داشته باشد ولی در صورت وجود فاصله زیاد از قطعه‌ای لوله که دو طرف آن صفحاتی فلزی و یا کاسکت قرار می‌گیرد برای پر کردن این فاصله استفاده می‌شود بین ته خط و دیواره یا لوله پشت خط با چهار تراش و گوه‌های چوبی که در کنار هم قرار گرفته و کوبیده می‌شوند پر می‌شود. البته پر کردن با چوبهای کوبیده شده برای لوله‌های تا سایز 300 و تا فشار 16 اتمسفر مفید است و برای فشارها و سایزهای بالاتر بایستی فاصله بین ته‌خطوط تا دیواره‌ها را با بتن مرغوب پر کرد در صورت حجم زیاد بتن می‌توان از قطعات سنگ که در بتن غرق می‌شوند نیز استفاده کرد. روش دیگر مهار ته خط مهار به وسیله دالهای بتنی، فولادی و غیره و به دیواره کانال است این روش در مواقعی که کانال در امتداد خط لوله ادامه دارد استفاده می‌گردد در این روش تمامی مسیر خط لوله به صورت کامل حفاری شده و و قطعات خط لوله در طولهای مورد نظر اجرا می‌گردند. فاصله بین خطوط تاحد امکان طوری در نظر گرفته می‌شود که پس از تست احتیاجی به برش و تراش لوله برای اتصال بین خطوط نباشد و لوله‌های سالم در بین خطوط نصب شوند. برای مهار ته‌خط در این حالت در پشت ته‌خط دو طرف ترانشه را به صورت عمود بر کانال و تا طول مشخصی که بین 40 تا 120 سانتی‌متر می‌باشد حفاری می‌کنند قسمت پشت این ترانشه حفاری شده بایستی حتی‌الامکان صاف و عمود بر کانال و کف ترانشه باشد تا مهار آن به سهولت انجام گیرد. پس از حفاری پشت خط دو یا چند عدد تیرآهن، لوله فولادی، لوله چدن، و یا در مورد خطوط سایز پائینٍ آزبست و در فشار کم تکه‌لوله‌های آزبست را در داخل این ترانشه قرار داده و بین آنها را با ته خط به وسیله چهار تراش و گوه چوبی پر‌کنیم بین این قطعات و پشت ترانشه حفاری شده نیز در صورت نیاز به همین وسیله پر می‌شود. برای مهار لوله‌های سایز بالاتر از 300 میلیمتر و فشار تست بیش از 16 اتمسفر به وسیله تیر‌آهنهای با مقاومت مناسب که در کنار یکدیگر جوش می‌خورند دالهای فلزی مناسب ساخته شده و در داخل ترانشه ته‌خط قرار می‌گیرند و فاصله بین آنها با ته خط و همچنین پشت ترانشه ته‌خط با بتن پر می‌شود. لازم به ذکر است اگر جنس زمین در محل پشت خط سست باشد حتی در مورد لوله‌های سایز پائین و در فشار تست کم نیز بهترین راه مهار پشت‌بندها استفاده از بتن حجمی است و در صورت مهار با چهارتراش چوبی و گوه حتماً بایستی از صفحه‌ای ‌فلزی با قطر و سطح مناسب که بین چهار تراش‌ها و خاک تکیه‌گاه قرار می‌گیرد استفاده کرد. برای لوله‌های سایز بالاتر میتوان با استفاده از چندقطعه تیرآهن و دو قطعه صفحه فلزی با قطر حداقل 6 میلیمتر، دال مناسب تهیه کرد به این ترتیب که آهنها را با فاصله مساوی و در حال تیغه‌ای بین دو صفحه فلزی قرار داده و آنها را به وسیله جوش به یکدیگر متصل می‌کنیم. طول صفه‌‌های فلزی به اندازه طول تیرآهنها و طول ترانشه ته‌خط و عرض آن کمی بیشتر از قطر کاسکت فلنچ ته‌خط می‌باشد. در صورتی که حفر ترانشه پشت خط و مهار ته‌خط به وسیله دال کافی نباشد می‌توان از چند قطعه چوب با قطر مناسب کمک گرفت به این ترتیب که چوبها را از یکطرف به وسط ته خط و از طرف دیگر به داخل فرورفتگیهای ایجاد شده در کناره‌های کانال تکیه داده و به این وسیله مقداری از فشار ته‌خط را خنثی نمود. برای مهار زانوئیهای طول مسیر بایستی دو طرف پشت زاویه زانوئی و یا محل خم در پشت زانوئی را به وسیله بتن و یا با کوبیدن چهار‌تراش چوبی و گوه مهار کرد البته تا حد امکان بهتر است برای مهار زانوئیها و سه‌راهیها از مهار غیر ثابت استفاده کرده و بتن‌ریزی پشت آنها را پس از تست انجام دهیم تا در صورت وجود ایراد و آبدهی در اتصالات فلنچی امکان کار بر روی آنها و محکم کردن پیچهای آنها وجود داشته‌ باشد. سه راهیهای طول مسیر نیز با مهار پشت نافی آنها به دیواره مهار می‌شوند سه راهیهائی در طول مسیر خط لوله احتیاج به مهار دارند که نافی آنها کور نشده باشد و از مسیر نافی آنها خط لوله امتداد داشته باشد سه راهیهای  تخلیه هوا و آب سه‌راهیهای انتظار نیازی به مهار ندارند. در محل تبدیلها در طول مسیر خط در جهت کوچکتر تبدیل فشاری به لوله‌ها وارد می‌شود و این فشار بخصوص در خطوط آزبست و فایبرگلاس می‌تواند باعث شکستن سر لوله‌ها ‌شود بنابراین تبدیلهای طول مسیر بایستی از محل کوچکتر  مهار شوند. برای مهار آنها می‌توان از دو قطعه آهن که از زیر و بالای آنها عبور کرده و در شیار ایجاد شده در کانال مهار می‌شوند استفاده کرد.  بایستی یادآور شویم که خطوط لوله فولادی جوشی نیازی به ته‌خط و همچنین پشت بند ندارند. برای تست این نوع از خطوط انتهای دوطرف خط را به وسیله صفحه‌های فلزی با قطر مناسب کور کرده و بر روی لوله دو عدد بوشن لازم برای تست را جوش می‌دهند در لوله‌های سایز بالاتر فولادی بهتر است صفحه ته‌خط را چند سانتیمتر داخل لوله جوش داده و چند قطعه نبشی یا تیر‌آهن را به صورت ضربدری به صفحه و لوله جوش دهیم تا از باد کردن و پاره شده صفحه ته‌خط و جوش آن در زیر فشار تست جلوگیری شود. خطوط لوله‌‌سایز پائین پلی‌اتیلن جوشی و رابطی تا سایز 90 میلیمتر و تا فشار 10 اتمسفر در صورت سالم بودن جوش و یا محکم بودن رابط ته‌خط  نیز نیازی به مهار ته‌خط نداشته و جوش یا رابط آنها فشار وارده را تحمل می‌کنند‌.

 

 

10- آبگیری خطوط

      پس از نصب و مهار ته خطوط و برای  تست خط، قطعه مورد تست آبگیری می‌شود. آبگیری خط ممکن است به وسیله تانکر،با انتقال آب خطوط قبلی از بالادست ، آبگیری از خطوط مورد بهره‌برداری و یا آبگیری به وسیله پمپ از جویبارها و یا رودخانه‌های طول مسیر باشد. مهمترین نکته در حین آبگیری خطوط مورد تست تخلیه صحیح و کامل هوای خط است. قبل از شروع آبگیری بایستی امکان تخلیه کامل آب خط فراهم گردد یعنی بایستی در محل سه‌راهیهای تخلیه‌ آب وهمچنین بر روی ته‌ خط در قسمت گودتر خط  شیرهای لازم  برای تخلیه آب نصب گردد. همچنین در حین آبگیری بایستی شیرهای تخلیه‌ هوا باز باشند تا هوای خط به صورت کامل تخلیه گردد. در خطوط سایز پائین یعنی زیر 150 میلیمتر بهتر است آبگیری از قسمت گود خط و به وسیله پمپ انجام شود تا هوای خط به طور کامل از بالای خط تخلیه گردد و در صورتی نیز که آبگیری از بالای خط انجام می‌شود سرعت ورود آب به خط بایستی پائین باشد تا هوای داخل خط امکان جابجائی و خروج از شیرهای تعبیه شده را داشته و در داخل خط حبس نگردد ولی در لوله‌های سایز بالا با قرار دادان شیر متناسب با آب وردی برای تخلیه هوای خط می‌توان خط را از بلندترین نقطه آبگیری نمود. خطوطی که امکان تغییر جهت شیب و وجود بلندی در طول آنها باشد بایستی حتماً ازگودترین نقطه و با فشار آبگیری شوند، در صورت آبگیری از بلندی در چنین خطوطی احتمال اینکه قسمتهائی از خط به‌ علت وجود هوا و ممانعت آن از عبور آب خالی مانده و در نتیجه به طور کامل آبگیری نشوند وجود دارد ولی با تزریق آب از گودترین نقطه هوا به طرف بلندیها رانده شده و خارج می‌گردد و فقط مقدار محدودی هوا در قسمتهای بلندی و در قسمتی از بالای لوله‌ها باقی می‌ماند. وجود هوا در خط مشکلات متعددی را باعث می‌شود که از جمله‌ آنها عبارت است از ترکیدن لوله‌ها در زیر فشار تست و در هنگام بهره‌برداری در قسمتهائی که هوا حبس شده بخصوص در لوله‌های آذبست، تاخیر در بالا رفتن فشار و در نتیجه زیاد شدن زمان تست، کم شدن فشار در حین تست به علت نشت راحت‌تر هوا از بندها و اتصالات و لوله‌های آذبست و لرزش شدید عقربه مالیمتر در هنگام تست. برای کمتر شدن هزینه آبگیری بهتر است اجرا و تست لوله‌ها طوری انجام شود که قطعات بالادست زودتر آبگیری و تست شود در این صورت امکان انتقال آب پس از تست و در حین تست در صورت اتفاق خطوط بالاتر به خطوط بعدی فراهم بوده و از هدر رفتن آب جلوگیری می‌شود.

 

 

11- عملیات تست هیدرولیک

 تست ئیدرولیک یعنی آزمایش کیفیت لوله و اتصالات پس از نصب و همچنین آزمایش کیفیت نصب لوله و اتصالات موجود در خط لوله. تست هیدرولیک معمولاً به وسیله موتور سمپاش با قدرت مناسب انجام می‌شود به این ترتیب که پس از پر‌آب شدن و هواگیری خط لوله به وسیله این موتور آب با فشار به خط تزریق شده و فشار آب داخل خط را تا اندازه مورد نظر افزایش می‌دهند به این ترتیب فشاری به لوله‌ها، اتصالات و ته خطوط وارد شده و در صورت ایراد در جنس و یا اجرای آنها با آبدهی از نقاط معیوب و کم شدن فشار بیش از حد استاندارد و یا ترکیدن در زیر فشار موارد معیوب مشخص می‌شوند. فشار وارد بر خطوط لوله بایستی یک‌ونیم برابر فشار خط در هنگام بهره‌برداری باشد فشار اضافی برای ضربه‌های حاصل از جریان ناگهانی آب بر لوله‌ها و اتصالات مسیر خط لوله بر تست اعمال می‌شود که در بیشترین حد همان مقدار یک‌ونیم برابر فشار دائمی خط است. برای انجام عملیات تست هیدرولیک پس از پرآب شدن و هواگیری کامل خط بر روی شیرفلکهٌ نصب شده در ته‌خط علمی تست بسته می‌شود که عبارت است از قطعه‌ای لوله گالوانیزه به قطر 2 یا5/2 سانتیمتر و باطول متانسب باعمق کانال به طوری که سر آن در بالای کانال و در ارتفاع مناسب برای کار بر روی آن قرار گیرد. بر روی علمی یک عدد سه راهی نصب شده که نافی آن در جهت افقی بر زمین قرار دارد بر روی دوسر سه‌راهی دو عدد شیر قطع و وصل که بهتر است شیر گازی باشد بسته می‌شود. علت استفاده از شیر گازی باز و بسته شدن سریع آن در حین اجرای تست است. بر روی نافی سه راهی گالوانیزه درجهُ فشار(مالیمتر) و بر روی سر دیگر شیلنگ موتورتست بسته می‌شود. اگر بر روی ته‌خط شیر دیگری برای تخلیه هوا وجود نداشته باشد بهتر است از یک عدد سه‌راهی و شیرقطع‌و‌وصل دیگر نیز بر روی سه‌راهی علمی و برای تخلیه هوا در حین تست استفاده شود.( البته استفاده از شیر تخلیه هوا درهنگامی ضرورت دارد که امکان تست از پائین خط وجود نداشته و الزاماً تست از بلندی انجام شود) علت رعایت ترتیب صحیح نصب مالیمتر و شیلنگ موتورتست بر روی علمی این است که فشار موتور به‌صورت مستقیم بر روی مالیمتر اثرنگذاشته و باعث بالاتر رفتن فشار از فشار واقعی خط نگردد البته در هرصورت ممکن است فشار موتور بر روی مالیمتر تاثیر داشته‌باشد و در حالت بالا این مقدار به حد‌اقل کاهش پیدا می‌کند برای دانستن این فشار اضافه کافیست پس از بالا رفتن فشار، موتور تست را خاموش کنیم مقدار فشاری که در همان لحظه برمی‌گردد فشار مستقیم موتورتست است. برای تعیین و نشان دادن مقدار فشار وارد بر خط در حین تست از وسیله‌ای به نام مالیمتر استفاده می‌شود. مالیمتر صفحه گرد و مدرجیست که بر حسب پوند یا بار و یا هر دو درجه‌بندی شده. مبنای فشار برای تست لوله‌های آب بار یا همان اتمسفر است که برابر با یک کیلوگرم بر سانتیمتر مربع می‌باشد. اتصال مالیمتر به علمی تست به وسیله یک نری رزوه‌دار به قطر یک چهارم یا یک دوم اینچ انجام می شود. مالیمترها از نظر ساختاری در انواع ساده و روغنی ساخته می شوند. استفاده از انواع مالیمتر روغنی به علت عمر و حفاظت بیشتر و همچنین عدم لرزش عقربه در زیر فشار توصیه می گردد. در هنگام کار با مالیمتر برای جلوگیری از آسیب رسیدن به مالیمتر از وارد آوردن فشار بیش از حد مدرج بر روی آن و حتی‌الامکان تا آخرین مقدار مدرج آن اجتناب شود. بدیهیست هرچه حجم آب داخل لوله بیشتر باشد برای متراکم کردن آن به تزریق آب بیشتری نیاز است و حجم آب داخل خط نیز رابطه مستقیم با طول خط مورد تست و مربع قطر لوله دارد بنابراین هرچه قطر لوله و طول خط بیشتر باشد برای تست و رسانیدن فشار به مقدار دلخواه به تزریق آب بیشتری نیاز است. به همین دلیل در خطوط سایز بالا با طول زیاد گاهی لازم است برای تسریع در عملیات تست فشار اولیه را با پمپهای تا دو اینچ بر خط وارد کنیم. لازم به توضیح است که در طول زمان تست هرچه فشار خط بالاتر می‌رود سرعت حرکت مالیمتر برحسب زمان نیز بیشتر می‌شود و برای بالا رفتن فشار از صفر تا فشارهای پائین به تزریق آب و زمان کار بیشتری نیاز است. مهمترین نکته در هنگام انجام عملیات تست هیدرولیک هواگیری خط و اطمینان از عدم وجود هوا در طول مسیر می‌باشد در حین تست پس از هر چند بار اعمال فشار، طول خط بخصوص محل اتصالات و ته خطها مورد بازبینی قرار گرفته و با باز کردن شیرهای موجود در نقاط بلند خط از عدم وجود هوا در خط اطمینان حاصل می شود همچنین فشار تست بایستی با سرعت کم بالا رفته و از بالا رفتن سریع فشار جلوگیری شود. برای جلوگیری از بالا رفتن سریع خط علاوه بر کم کردن گاز موتور تست می‌توان شیر برگشت فشار را تا حدی باز کرد. به طور کلی بالا رفتن فشار بایستی کمتر از یک اتمسفر در یک دقیقه باشد. بالا رفتن سریع فشار بیش از تمام لوله‌ها برای خطوط آزبست مضر بوده و باعث ترکیدگی احتمالی لوله‌ها و یا مانشنها می‌گردد. در صورت وجود ایراد در بندها،اتصالات و یا ته خطها فشار خط را شکسته و پس از رفع ایراد اقدام به تست مجدد می‌کنیم. برای رفع بعضی از ایرادات موجود در خط لازم است فشار موجود در خط حفظ شود و برای رفع بعضی دیگر از نواقص لازم است مقداری یا تمام آب موجود در خط تخلیه شده و سپس اقدام به رفع اتفاق شود. در صورت تخلیه آب خط برای رفع اتفاق در هنگام آبگیری مجدد خط برای تست لازم است تمامی نکاتی که در آبگیری در بار اول مد نظر بوده رعایت گردد. پس از رسیدن فشار خط به فشار مورد نظر به مدت یک تا دو ساعت فشار را نگه داشته و در طول خط از بندها و اتصالات موجود در خط بازدید به عمل می‌آید در صورت عدم آبدهی و همچنین کم نشدن فشار بیش از حد استاندارد تست خط تایید شده و فشار خط شکسته می‌شود. کم شدن فشار علاوه بر آبدهی از بندها و اتصالات و همچنین ترک‌دار بودن یا سوراخ بودن لوله‌ها و اتصالات ممکن است به دلایل دیگری نیز باشد که در لوله‌های مختلف متفاوت است. این دلایل عبارتند از

1-    کم شدن فشار به دلیل انقباض  در اثر سرد شدن محیط و در نتیجه سرد شدن آب داخل لوله.

2-  کم شدن فشار بر اثر نشت مجاز از بندها(در هنگام تست بر اساس فرمولی که از قبل تعریف شده‌است کم شدن آب تحت فشار تا حد مشخصی در هنگام تست پیش بینی شده و در صورت کم شدن فشار اگر با تزریق مقدار آب مشخص شده فشار به مقدار اولیه برگردد تست قابل تایید می‌‌باشد)

3-  کم شدن فشار بر اثر آبخوره لوله در لوله‌های آزبست(در هر نوع لوله آزبست کارخانه سازنده مقدار آبخوره لوله در زمان و در فشارهای مختلف را در طول مشخص کرده و در اختیار مصرف کننده قرار می‌دهد که بایستی در هنگام تست منظور گردد برای کمتر شدن آبخوره لوله در لوله‌های آزبست بایستی پس از آبگیری کامل حداقل 24 ساعت آب داخل لوله بوده و سپس اقدام به تست شود به طور کلی هرچه فاصله زمانی بین آبگیری و تست در لوله‌های آزبست بیشتر باشد آبخوره لوله در هنگام تست کمتر می‌شود این کار علاوه بر کم کردن آبخوره لوله امکان ترکیدن لوله‌ها در زیر فشار را نیز کمتر می‌کند. برای کمتر شدن آبخوره لوله می‌توان خط را به مدت چند ساعت در زیر فشار پائین نگه داشت.)

4-  کم شده فشار به علت وجود هوا در خط و نشت آن از بندها و خود لوله‌در لوله‌های آزبست(نشت هوا از بند در تمامی انواع لوله‌ها با اتصالات غیر ثابت ممکن است ولی نشت هوا از لوله فقط در لوله‌های آزبست ممکن است،لوله‌‌های آزبست به علت جنس خاص خود تا حدی هوا را از خود عبور داده و در صورت وجود هوا در خط به این ترتیب کم شدن فشار را موجب می‌شوند.)

بنابراین در صورت کم شدن فشار موارد بالا را در نظر گرفته و پس از اعمال فرمولهای نشت مجاز و همچنین آبخوره در لوله‌های آزبست مقدار آب تعیین شده را به خط تزریق کرده و در صورتی که فشار خط به مقدار اولیه برنگشت بایستی در طول مسیر به دنبال ایرادات احتمالی در خط گشته و برای رفع آن اقدام کرد. در صورتی که قبل از رسیدن فشار به مقدار لازم برای تحویل تست در قسمتی از خط آبدهی دیده شد بایستی برای رفع آن اقدام نموده و آن را رفع کرد و در غیر این صورت بایستی آبدهی اتفاق را تا حد امکان کم کرده و فشار را تا مقدار لازم بالا برد و سپس، پس از رفع ایراد یا ایرادات مشخص شده در خط نسبت به تست مجدد آن اقدام کرد. به این ترتیب از زیاد شدن مراحل تست جلوگیری شده و ایرادات موجود در خط در حداقل زمان و کمترین هزینه رفع می‌گردد. 

 

 

12- رفع اتفاقات

اتفاقات و ایرادات در خطوط لوله به نسبت انواع لوله‌ها متفاوت بوده و رفع آنها نیز بسته به نوع اتفاق، نوع لوله و شرایط مختلف محیط و اجرا متفاوت است در اینجا انواع اتفاقات و راه رفع آنها در انواع لوله را به طور جداگانه بررسی می‌کنیم.

 

7- رفع اتفاق در ته‌خطها

در صورت آبدهی در ته‌خطها به هر دلیلی رفع آبدهی مانند موارد مشابه در انواع لوله است و پس از رفع آبدهی و یا تعویض قطعات در صورت ایراد در آنها دوباره اقدام به مهار ته‌خط می‌کنیم.

در صورت بیرن زدن ته خط در زیر فشار اگر سر لوله از واشر آب‌بند رد نشده‌باشد یعنی ته‌خط هنوز آب‌بند باشد، پس از تخلیه فشار‌خط  با استفاده از دیلم یا جرثقیل دستی و یا پولیف با قدرت مناسب ته خط را به جای خود برگردانده و مجدداً اقدام به مهار ته‌خط می‌کنیم.

 

8- آب‌بندی و رفع اتفاق اتصالات و شیرآلات

در صورت آبدهی از دور فلکه یا قطعات شیرها با محکم کردن پیچهای مربوطه اقدام به آب‌بندی آنها می‌کنیم، البته بسیاری از قطعات سر شیرها شکننده می‌باشد پس در هنگام محکم کردن پیچهای مربوطه بایستی دقت شود و از وارد کردن فشار بی‌مورد اجتناب گردد.

در صورت آبدهی از محل اتصال فلنچ شیرها یا اتصالات وضعیت واشر بین آنها بررسی می‌گردد و در صورت سالم بودن و درست قرار گرفتن واشر با محکم کردن پیچها در محل آبدهی و دوطرف آن اتصال را آب‌بند می‌کنیم در صورتی که واشر معیوب بوده و یا در جای خود قرار نداشته باشد اقدام به تعویض واشر می‌کنیم. برای تعویض واشر پیچهای فلنچ دوطرف اتصال را باز کرد و اتصال را از جای خود خارج می‌کنیم. در صورتی که در کنار اتصال از قطعه قابل انعطاف استفاده شده‌باشد آن را کمی جمع می‌کنیم تا جا برای نصب مجدد اتصال باز شود در غیر این صورت اگر اتصالات دوطرف جائی برای حرکت داشته‌باشند آنها را به عقب می‌رانیم وگرنه بایستی از اتصالات کوتاه‌تر استفاده کرده و یا اقدام به کوتاه کردن یکی از لوله‌های جنب اتصال کرد. مقدار کوتاه شدن 2 یا 3 سانتیمتر کافی است.  سپس واشرهای دوطرف را در محل خود قرار داده و به وسیله گریس، چسب و یا ریسمان کاربنائی ثابت می‌کنیم پس از این مرحله اتصال را در جای خود نصب کرده ، پیچهای فلنچها را عبور داده و آنها را محکم می‌کنیم برای تعویض اتصالات نیز مانند روش فوق عمل می‌شود.

 

 

مهار و حفظ آب خطوط

تخلیه آب خطوط برای رفع اتفاقات علاوه بر تحمیل هزینه برای تخلیه آب و آبگیری مجدد خط زمان زیادی برده و باعث زیاد شدن زمان اجرای پروژه می‌گردد وبه همین دلایل بایستی حتالامکان بدون تخلیه آب خط اقدام به رفع اتفاق آن گردد. البته در بسیاری از موارد اتفاق، تخلیه آب اجتناب ناپذیر می‌باشد ولی با اعمال روشهائی از جمله آب‌بند کردن اتصالات می‌توان از تعویض قطعه و در نتیجه تخلیه آب خط جلوگیری کرد. در مواقعی که تعوض قطعه لازم باشد می‌توان با استفاده از روشی ساده آب را داخل خط حبس کرده و اقدام به رفع اتفاق نمود. برای حبس در داخل خط از فشار اتمسفر استفاده می‌شود همانطور که می‌دانیم فشار اتمسفر برابر با فشار 10 متر ارتفاع آب است پس طبیعتاً با استفاده از آن می‌توان آب خطوط را تا اختلاف ارتفاع 10 متر مهار کرد. برای این کار بایستی از ورود هوا از هر نقطه‌ای به داخل خط جلوگیری نموده و با اطمینان از پر آب بودن خط اقدام به رفع اتفاق کرد. برای مهار آب خط بایستی مواردی در نظر گرفته شود که در زیر به آنها می‌پردازیم.

همانگونه که ذکر شد حبس آب تا ارتفاع 10 متر ممکن است پس محل رفع اتفاق از بلندترین نقطه خط نبایستی بیش از 10 متر اختلاف ارتفاع داشته باشد در صورت وجود اختلاف ارتفاع بیشتر مقداری از آب تا مقداری که فشار اتمسفر با خلاء پشت خط برابری کند آب از محل رفع اتفاق تخلیه می‌گردد.

قبل از رفع اتفاق بایستی از آب‌بندی تمام نقاط خط در قسمتهای بالاتر خط مطمئن بود چرا که در صورت آبدهی از نقطه‌ای در هنگام رفع اتفاق از همان قسمت هوا وارد خط شده و باعث تخلیه آب از محل تعویض می‌گردد. در صورتی که خط داری عوارضی بیش از قطر لوله باشد این مورد بایستی از نزدیکترین بلندی به محل اتفاق در نظر گرفته شود.

در هنگام رفع اتفاق، لوله طرف بالاتر بایستی حداقل تا ارتفاعی بیش از قطر لوله بالا بیاید، در این حالت از وارد شدن هوا به خط جلوگیری شده و در نتیجه آبی تخلیه نمی‌گردد بنابراین مهار آب برای تعویض لوله‌های آذبست به روش کشوئی و همچنین تعویض لوله‌های چدن واشرگلند قابل اجرا نمی‌باشد و در صورت مهار آب در این روش تعویض در لوله‌های آذبست و یا تعویض لوله‌های چدن واشرگلند با جلوگیری از پخش شدن آب در مسیر کانال به وسیله خاکهای روی لوله در محل اتصال، آب تا ارتفاع قطر لوله بالا می‌آید و در صورت امکان اتصال در داخل آب می‌توان بخش اعظم آب را مهار کرد.

برای مهار کامل آب در هنگام تعویض لوله بهتر است لوله‌های دوطرف لوله مورد تعویض قبل از خارج کردن لوله تا حداقل ارتفاع قطر لوله بالا بیایند و سپس اقدام به خارج کردن لوله و نصب لوله بعدی در همان حالت شود و پس از اتصال لوله‌ها به جای خود برگردانده شوند.

در صورت اجبار به چند مورد تعویض در طول خط بایستی تعویض از بلندترین نقطه شروع شود و در صورت تخلیه مقداری آب اگر پس از هر مورد، خط مجدداً پر آب و هواگیری شود حداقل آب حدر می‌رود و در صورت آبگیری نکردن خط نیز تخلیه آب خط بسیار کم می‌باشد.

مهار آب در لوله‌های چدن تایتون و بعد از آن در لوله‌های فایبرگلاس نری‌مادگی بسیار راحت‌تر از لوله‌های آذبست می‌باشد چرا که در لوله‌های آذبست به علت جنس لوله و نوع آب‌بندی واشر در مانشنها احتمال مکش مقداری هوا  و در نتیجه خارج شدن مقداری آب وجود دارد که این مورد در لوله‌های چدن تایتون اتفاق نمی‌افتد.

 

 

13- پهن کردن خاک سرندی

پس از تحویل تست برای جلوگیری از آسیب دیدن احتمالی لوله‌ها و اتصالات بایستی سریعاً خاک سرندی روی لوله‌ها تا ارتفاع مورد نظر پهن شود فقط محل احداث حوضچه‌ها و همچنین محل اتصال بین خطوط باز می‌ماند. البته قبل از پهن کردن خاک‌سرندی روی لوله‌ها در صورت استفاده از مهار موقط برای زانوئیها و سه راهیهای طول مسیر اقدام به مهار ثابت آنها با بتن کرده و سپس خاک سرندی را در روی آنها پهن می‌کنیم. پس از پهن کردن خاک‌سرندی نیز می‌توان اقدام به پر کردن کامل کانال کرد.

 

 

14- انتقال آب خطوط

پس از انجام عملیات تست و در حین یا پس از پهن کردن خاک‌سرندی آب خط تست شده به خطوط بعدی که در پائین آن خط قرار دارند منتقل می‌شود. همانگونه که قبلاً ذکر شد خطوط بایستی به ترتیبی کار شوند و محل ته‌خطهای آنها در قسمتهائی در نظر گرفته شوند که انتقال آب به خطهای بعدی به سادگی میسر بوده و حداکثر اب به خطوط بعدی قابل انتقال باشد. برای اینکار از ته‌خط پائین خط آب به وسیله لوله‌پلی‌اتیلن ویا شیلنگ مناسب و از شیرهای 2 یا سه اینچی که بر روی ته‌خط نسب شده به خط بعدی منتقل می‌شود برای تخلیه بهتر آب بایستی شیر ته خط بالادست و همچنین شیرهای هوای طول مسیر باز شوند. در صورتی که به هر دلیلی انتقال آب خط به خطوط بعدی ممکن نباشد بایستی آب خط را به بیرون از کانال منتقل کرده و کاملاً تخلیه کرد.

 

    15- اتصال بین خطوط

پس از تخلیه آب خطوط بین خطوط را به یکدیگر اتصال می‌دهیم. اتصال بین خطوط بسته به نوع لوله مانند دیگر اتصالات می‌باشد و با توجه به اینکه این قسمت از خطوط زیر تست هیدرولیک نمی‌روند و پس از انجام اتصال روی آنها پر می‌شود  بایستی دقت لازم در این نوع از اتصالات انجام شود تا از بروز اتفاق در حین تست نهائی و بهره‌برداری جلوگیری شود.

 

 

16- ساخت حوضچه‌ها 

در طول خط در تمامی قسمتهائی که از انوع شیر استفاده شده‌است بایستی حوضچه‌های متناسب با قطر لوله و همچنین تعداد اتصالات موجود در حوضچه ساخته شود. برای مهار راهت‌تر اتصالات و شیرآلات در هنگام تست بهتر است حفاری محل حوضچه‌ها و ساخت آنها پس از عملیات تست صورت گیرد در صورت ساخت حوضچه‌ها قبل از عملیات تست و نیاز به تعویض اتصالات و قطعات داخل حوضچه در هنگام تست ممکن است نیاز به تخریب حوضچه بوده موجب تحمیل هزینه گردد.

ابعاد حوضچه بایستی طوری در نظر گرفته شود که تمامی اتصالات اعم از سه‌راهیها، شیرها، ساکت و اسپیکاتها و مانشنهای مربوطه و دیگر اتصالات در داخل حوضچه قرار گرفته شوند و فاصله آخرین اتصال از دیواره و همچنین فاصله اتصالات از کف حوضچه به‌قدری باشد که برای باز کردن و بستن پیچهای اتصال فضای کافی وجود داشته‌باشد.

حوضچه‌‌ها صرف‌نظر از ابعاد، بسته به محیط اجرا و نوع و سایز لوله‌ها ممکن است در انواع بتنی و یا آجری ساخته شوند.

 

 

17- نصب شیرهای تخلیه هوا و شیرهای تخلیه‌ آب

همانگونه که ذکر شد شیرهای تخلیه هوا در بلندترین نقطه نصب شده و برای تخلیه هوای موجود در خط در هنگام آبگیری و بهره‌برداری کاربرد دارند. برای نصب شیر هوا بر روی خط معمولاً از سه راهیهای سه‌سرفلنچ استفاده می‌شود تا در صورت نیاز به تعویض به سادگی قابل تعویض باشند. بر روی ناف سه‌راهی که رو به بالا قرار می‌گیرد و سایز آن بسته سایز لوله و فشار خط متفاوت است  یک عدد شیرفلکه بسته شده و بر روی شیر فلکه شیر هوا نصب می‌گردد. وجود شیر فلکه به‌این دلیل است که در صورت خراب شدن شیر‌هوا و نیاز به تعوض آن لزومی  به قطع کردن آب خط نباشد. برای سه‌راهیهای تخلیه هوا یک حوضچه در محل سه‌راهی در نظر گرفته شده و ساخته می‌شود.

 

شیرهای تخلیه آب در طول خط و در نقاط گود نصب می‌شوند تا در هنگام بروز اتفاق در طول خط بتوان آب خط را از آن نقاط تخلیه کرده و اقدام به رفع اتفاق نمود از این شیرها برای تخلیه شن‌وماسه وارد‌شده به خط نیز استفاده می‌شود. شیرهای تخلیه نیز بر روی یک عدد سه‌راهی سه‌سرفلنچ و با نافی سایز برابر یا بالاتر از سه‌راهی تخلیه هوا استفاده می‌شود. ناف سه راهی در جهت افق، 45 درجه بین افق و پائین یا روبه پائین نصب می‌گردد. بر روی نافی سه‌راهی یک عدد شیر فلکه نصب شده و از آن به وسیله لوله‌ای به خارج از حوضچه منتقل می‌شود لوله‌خروجی از حوضچه به‌طرف شیب زمین بوده و اگر خط پروژه در مناطق باز بوده و امکان داشته‌باشد با شیب کم تا نقطه‌ای که با جریان ثقلی آب به سطح منتقل شود ادامه می‌یابد. در نقاط شهری و کلیه مناطقی که امکان انتقال لوله تخلیه با شیب سقلی به سطح نباشد پس از خروج از حوضچه، با نصب زانوئی لوله را به سطح منتقل کرده و در صورت نیاز باقی‌مانده آب خط را با پمپ از خط خارج می‌کنند بر روی سر لوله خروجی از حوضچه معمولا‌ً دریچه تخلیه نصب می‌گردد که در هنگام تخلیه آب به‌طرف خارج باز می‌شود. در صورت نصب شیر تخلیه بر روی سه‌راهی، حوضچه در همان نقطه ساخته شده و در صورتی که شیر تخلیه بر حسب موقعیت بر روی قسمتی از لوله تخلیه نصب شود حوضچه در آن قسمت ساخته می‌شود.

سه‌راهیهای تخلیه هوا و آب وهمچنین شیرفلکه‌های آنها در حین لوله‌گذاری و یا در صورت قرار گرفتن در بین خطوط پس از تست و تخلیه آب در طول خط نسب می‌گردند ولی شیر تخلیه هوا و لوله خروجی و دریچه تخلیه‌آب پس از تست بر روی خط نسب می‌شوند.

 

 

18- شست‌وشوی خطوط

پس از تست تمام خطوط و اتصال بین تمامی آنها برای تمیز کردن خط از اشیاء زائد و خاک و شن‌وماسه احتمالی و همچنین گند زدائی خط تمامی طول خط لوله مورد شست‌وشو قرار گرفته و با اضافه کردن کلر به آب ورودی ضد عفونی می‌گردد برای شست‌وشوی خط با استفاده از آب مخازن،چاه‌ها،و یا خطوط مورد بهره‌برداری قبلی در مرحله اول آب را با فشار از ابتدای خط وارد کرده و با بستن شیرهای بین خط از اولین تخلیه خارج می‌کنیم پس از تمیز شدن ظاهری آب خارج شده از تخلیه اول شیر بعد از آن‌را باز کرده و شیر خروجی تخلیه را می‌بندیم و به همین ترتیب خط را تا انتها شست‌وشو داده و پس از آن با اضافه کردن مواد ضد‌عفونی کننده  به آب که معمولاً کلر می‌باشد خط را گند زدائی می‌کنیم پس از انجام این مرحله خط آماده بهره‌برداری است.