لوله های چدن

لوله‌های چدن از نظر جنس به  دو جنس چدن خاکستری و چدن داکتیل(نشکن) تقسیم می‌شوند. چدن خاکستری دارای درصد کربن بالاتری بوده و نسبت به لوله‌های چدن داکتیل شکننده تر می‌باشد که امروزه از این نوع لوله کمتر تولید و استفاده می‌شود. لوله‌های چدن خاکستری تا فشار 12 اتمسفر و لوله‌های چدن داکتیل در فشارهای12، 16، 25 و 32 اتمسفر تولید و کار می‌شوند. از نظر شکل ظاهری و سیستم کار کرد و آب‌بندی نیز لوله های چدن به دو نوع تایتون و واشرگلند تقسیم می‌شوند. این لوله‌ها نسبت به لوله‌های آزبست و فایبرگلاس از شکنندگی کمتری برخوردارند اما نسبت به لوله‌های فولادی شکننده تر می‌باشند مقاومت  نوع داکتیل این لوله در برابر فشارهای داخلی و خارجی نسبتاً بالا می‌باشد رسوب پذیری این لوله‌ها بالا است و مقاومت آن در برابر عوامل شیمیائی و خوردگی از آزبست، پلی‌اتیلن و فایبر گلاس کمتر بوده و از لوله‌های فولادی بیشتر می‌باشد. برای مقاومت بیشتر این نوع لوله‌ها در برابر عوامل شیمیائی و خوردگی آنها را پس از ساخت در قیر مذاب قوطه‌ور می‌کنند و به این ترتیب لایه‌ای قیر بر روی آنها تشکیل می‌شود. برای جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی و همچنین کم کردن رسوب‌گیری داخل لوله‌ها آنها را در قسمت داخل با لایه‌ای سیمان می‌پوشانند. لوله‌های چدن عموماً دارای یک سر نری و یک سر مادگی می‌باشند که در نوع تایتون سر مادگی دارای یک شیار باریک در جلو و یک شیار پهن‌تر بعد از آن می‌باشد که بین این دو شیار یک برجستگی نسبتاً تیز قرار دارد. لاستیک آب‌بند نیز دارای یک لبه باریک و برجسته در جلو و یک برآمدگی گوشتی بعد از آن می‌باشد و از سر لوله به داخل دارای شیب است که به جاخوردن راحت لوله کمک می‌کند. برای جا زدن این نوع لوله ابتدا محل شیار را از قیر و گردوخاک کاملاً تمیز کرده و لاستیک را در محل خود نصب می‌کنند، سپس سطح خارجی سر لوله و سطح لاستیک را به ماده لغزنده آغشته کرده و سر نری را با فشار پولیف، جرثقیل دستی یا ابزار مشابه به داخل مادگی لوله قبل جا می‌زنند. برای نصب راحت‌تر لوله و جلوگیری از پارگی لاستیک در حین نصب،سر لوله پخ شده و شیب‌دار است ولی این کنس از لوله‌های آزبست به مراتب کمتر می‌باشد.

نوع بعدی لوله‌های چدن از نظر شکل ظاهری و نوع کارکرد لوله‌هال چدن واشرگلند می‌باشد که در حال حاظر از این نوع به علت قطعات بیشتر و در نتیجه قیمت تمام شده بالاتر کمتر استفاده می‌شود. لوله‌های چدن واشر گلند تقریباً مشابه لوله‌های تایتون می‌باشند با این تفاوت که سر مادگی آنها داری لبه‌ای برجسته می‌باشد که بر روی آن به نسبت سایز لوله دارای 4 تا.... سوراخ برای عبور پیچ می‌باشد. برای نصب و آب‌بندی این نوع لوله از لاستیکهای سه‌گوش حجمی و قطعه‌ای به نام  گلندی استفاده می‌شود. گلندی قطعه‌ای چدنی و حلقوی شکل است که بر روی قسمت خارجی آن چندین سوراخ به اندازه سر لوله تعبیه شده است و در قسمت داخل به یک طرف دارای برجستگی می‌باشد که در قسمت شیبدار سر مادگی لوله قرار می‌گیرد. برای نصب این لوله ابتدا سر نری و مادگی لوله را کاملاً تمیز کرده و به ماده لغزنده آغشته می‌کنند آنگاه گلندی و سپس لاستیک آب‌بند را بر روی سر نری قرار داده و بیش از 20 سانتیمتر جلو می‌برند. قبل از جا زدن لوله سطح لاستیک را نیز به ماده لغزنده آغشته می‌کنند و پس از آن  سر نری لوله را در داخل سر مادگی قرار داده و لاستیک آب‌بند را ابتدا از قسمت زیر لوله و بعد از بالا کاملاً در داخل قسمت شیب‌دار سر مادگی قرار می‌دهند. در صورتی که لاستیک به راحتی و با فشار دست جا نخورد از چکش یا وسایل مشابه استفاده می‌کنند. آنگاه گلندی را در حالتی که قسمت برجسته آن برروی لاستیک آب‌بند قرار بگیرد در پشت لاستیک قرار داده و پیچ و مهره‌های مربوطه را که به پیچ صلیبی معروفند از داخل سوراخهای گلندی و سر مادگی رد کرده و به صورت منظم محکم می‌کنند تا لاستیک آب‌بند را کاملاً فشرده کرده و عمل آب‌بندی را انجام دهد. لازم به ذکر است که سر لوله‌های چدن واشر گلند بر خلاف لوله‌های تایتون داری پخی نمی‌باشد.

اتصال لوله‌های چدن به اتصالات و شیر‌آلات به وسیله اسپیکات فلنج و ساکت فلنجهای تایتون یا واشر گلند انجام می‌شود. اسپیکات فلنچ دارای یک سر فلنچ و یک سر مادگی و ساکت فلنچ دارای یک سر فلنچ و یک سر مادگی می‌باشد. برای هر دو نوع لوله چدنی شامل تایتون یا واشر گلند می‌توان از ساکت فلنچ یا اسپیکات فلنچ تایتون یا واشر گلند استفاده نمود. فقط در صورت استفاده از اسپیکات فلنچ واشر گلند برای تایتون بایستی دقت نمود که قطر خارجی آن برابر با استاندارد قطر خارجی تایتون باشد و قبل از نصب بایستی سر آن را مشابه با پخ سر لوله به وسیله سنگ فرز تراش داد. همچنین برای نصب ساکت فلنج تایتون به لوله واشر گلند بایستی قطرخارجی لوله را چک کرده و سر لوله را تراش داد.

برای اتصال لوله‌های چدن گاهی از قطعه‌ای به نام U نیز استفاده می‌گردد. این قطعه از دو طرف مادگی می‌باشد که ممکن است تایتون یا واشر گلند باشد دو سر لوله و یا یک سر لوله و یک سر اسپیکات فلنچ از دو طرف داخل U شده و آب‌بند می‌گردد. این نوع اتصال برای اتصالات ثابت و یا آبدار و قسمتهای که محدودیت فضا وجود دارد مناسب می‌باشد.